Xin chào các bạn. Hầu hết các bạn đã được học về distance-time graph và speed-time graph. Những phần đó thì các bạn đều đã làm được rồi. Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về cách tính vận tốc trung bình hay average speed.
Bây giờ, chúng ta có thể ôn lại một chút để xem trong một khoảng thời dài vừa rồi, các bạn đã học được hết về 2 topic này chưa nhé.
Ở phần đầu tiên, chúng ta có một distance-time graph. Gradient của distance-time graph sẽ bằng với cả speed. Thông tin của từng trục liên quan đến point thì các bạn đã biết rồi phải không nhỉ? Điều này rất quan trọng để lát nữa chúng ta sẽ đi tìm vận tốc trung bình.
Ở phần tiếp theo, chúng ta đã được học về speed-time graph. Cái đầu tiên các bạn được học trong phần này chính là distance. Distance trong graph này chính là area under curve. Mình cũng đã chia sẻ với các bạn về gradient trong speed-time graph. Gradient ở đây chính là acceleration.
Và trong này, các bạn chú ý rằng khi acceleration là một số negative, chúng ta sẽ gọi nó là deceleration. Ví dụ, nếu acceleration là -5 thì deceleration bằng 5. Hai cách viết này mang ý nghĩa hoàn toàn giống nhau.
Chúng ta cũng đã học về acceleration hay còn gọi la gia tốc. Các bạn có thể tìm hiểu thêm ở đây nhé.
Trong bài post này, chúng ta sẽ làm quen thêm với một khái niệm cực kỳ quan trọng. Nó được gọi là average speed, hay còn gọi là vận tốc trung bình.
Mình tin rằng nếu bạn nào đã học topic này đều sẽ gặp phải những câu hỏi về average speed trong rất nhiều đề thi. Các bạn sẽ rất dễ bị lẫn cách tính avarage speed trong distance-time graph và trong speed-time graph. Tuy nhiên, có một điều quan trọng nhất chúng ta cần phải nhớ đề làm được chính xác dạng bài tập này.
Xem thêm bài học: Cách Tính Gia Tốc (Acceleration) Speed - Time Graph Igcse
Chúng ta có thể hiểu nhanh như sau. Speed thì bằng distance chia cho time. Vậy thì average speed lại hơi khác một chút ở phần công thức. Average speed sẽ bằng total distance chia cho total time. Về mặt thuật ngữ, total distance và total time chưa phải là tên gọi chính xác 100%. Nhưng mình không muốn đổi lại nó để các bạn dễ nhớ hơn.
Theo đúng thuật ngữ trong toán học, total distance sẽ được gọi là total displacement. Các bạn sẽ thấy đước nét tương đồng trong công thức của speed và average speed và hi vọng nó sẽ dễ nhớ hơn.
Bây giờ, chúng ta sẽ đi tìm hiểu cách tính average speed cho distance-time graph như mình đã ôn lại bên trên nhé.
Đầu tiên, chúng ta sẽ tính vận tốc trung bình trong distance-time graph trước. Chúng ta sẽ có bài tập như sau.
Ở trong một đoạn ngắn thế này, chúng ta sẽ tính average speed như thế nào nhỉ? Công thức luôn luôn là total distance chia cho total time. Khi đề bài đã hỏi average speed thì tức là người ta yêu cầu mình đi tính average speed của đoạn từ AC, chứ không phải chỉ đoạn AB hay BC riêng biệt đâu nhé.
Chúng ta sẽ hiểu rằng là average speed của AC sẽ phải được tính theo total distance và total time. Bây giờ, hãy tính total distance của AC nhé. Total distance của AC bằng distance di chuyển từ A đến B và distance di chuyển từ B đến C. Nhìn trên graph đề bài, chúng ta sẽ thấy distance của AB là 4 (m). Còn distance của BC là 0 (m) vì cả điểm B và điểm C đều có giá trị bằng 10 trên trục distance. Vậy thì total distance của bài này bằng 4 + 0 = 4 (m).
Vậy thì để tính total time, chúng ta phải làm thế nào? Tương tự như trên, chúng ta phải đi tìm tổng time di chuyển từ A đến B và time di chuyển từ B đến C. Từ A đến B, chúng ta thấy time có được bằng 1 (s). Còn từ B đến C, thời gian di chuyển là 3 (s). Suy ra, tổng thời gian di chuyển từ A đến C bằng 1 + 3 = 4 (s).
Vậy, phép tính average speed của chúng ta sẽ được là 4 chia 4 bằng 1 (m/s). Các bạn có thể xem thêm video về Cách tính nhanh Average Speed trong Toán IGCSE Hệ Cambridge để hiểu hơn về bài tập này nhé.
Tại sao nó lại có thêm một cái kiểu average speed ở đây để làm gì?
Vì trong những trường hợp ngưới ta di chuyển quá nhiều đoạn. Ví dụ, trong bài tập trên là từ A đến B rồi từ B đến C. Có những bài tập khác người ta còn di chuyển từ A đến B, từ B đến C, rồi từ C đến D và cuối cùng lại từ D đến E. Khi di chuyển nhiều quãng đường khác nhau như vậy, người ta sẽ muốn tính xem average speed, tức là vận tốc trung bình.
Thường, khi đi tính vận tốc trung bình, mình sẽ quan tâm đến điểm đầu tiên và điểm cuối cùng trong graph. Total distance và total time sẽ được chia thành nhiều đoạn nhỏ tương ứng với các đoạn trên graph. Chúng ta sẽ phải đi tính chính xác distance và time của từng đoạn. Sau đó, chúng ta mới ghép vào để tính tổng total distance và total time rồi thay vào công thức đối với average speed.
Bên trên, chúng ta đã học cách tính average speed trong distance-time graph. Dạng bài tập này tương đối dễ. Các bạn chỉ cần chú ý đọc được đúng các thông số về distance và time trên graph đề bài. Chúng ta sẽ gặp lại nhau trong những bài post tới để tìm hiểu thêm về cách tính average speed trong speed-time graph nhé. Bài tập này sẽ có phần khó hơn, nhưng Happymath tin các bạn sẽ làm tốt chúng thôi.